tempels, rijstvelden en koffie

Voor vandaag hebben we een auto met chauffeur en Nederlands sprekende gids geboekt. Ons lijstje met bezienswaardigheden hebben we bij de hand als we keurig op tijd worden opgepikt bij het hotel. Onze gids heeft Tari, hoe de chauffeur heet weten we niet. Hij blijft het grootste deel van de dag stil op wat gezucht na. Tari kijkt naar ons lijstje en we krijgen de indruk dat we een te grote lijst hebben gemaakt. Het verste punt is de zogeheten moedertempel Besakih. Dat schijnt twee uur rijden te zijn. Tari heeft ook nog wat voorstellen, andere tempels die ook mooi zijn en dichter bij liggen maar we kiezen toch voor Besakih. En we vertellen dat we de zonsondergang bij Tanah Lot willen zien, dat is een tempel in zee. De zonsondergang staat gepland op 18.22u. dus het wordt een kwestie van plannen....

We gaan op weg in een Toyota van een type dat in Nederland niet rijdt. Een soort verhoogde Yaris, lekker ruim. Tari vraagt of we nog een koffiestop willen en we zeggen dat dat een goed plan is. Ze spreekt redelijk Nederlands maar wij blijken een ander beeld te hebben bij een koffiestop dan zij. We rijden twee uur naar Besakih, een groot deel over de weg langs de kust naar het oosten en dan slaan we ergens links af de binnenlanden in en dan is de weg niet veel meer dan een breed fietspad. Geen reden voor onze chauffeur om langzamer te rijden, zijn stijl en die van de andere chauffeurs die we hier meemaken is een heel andere dan wij gewend zijn. Het ene moment vol gas en alles inhalen en dan stil staan voor rood, een sms-je versturen of gewoon de verkeerde rijbaan kiezen en weer achter alles rijden wat je daarvoor hebt ingehaald.

We komen heelhuids bi Besakih, betalen entree en parkeergeld en dan stoppen we op een grote parkeerplaats vlakbij de tempel. Onze gids vraagt of we sarongs mee hebben, ik heb wel een grote sjaal maar Erik heeft ' gewoon' een lange broek aan. Dat is niet voldoende, er vindt een ceremonie plaats en dan moeten we uit respect eigenlijk ook een sarong dragen. De bevolking denkt goed mee, er zijn stalletjes waar je een sarong kunt kopen of huren. We kiezen voor het laatste, ik krijg mijn eigen sjaal omgeknoopt met als soort riem een rode smalle sjaal. Erik krijgt/huurt een mooie bruine lange rok. Tari vraagt nog of we de trappen op willen en kunnen en dat willen en kunnen we. Het tempelcomplex ligt tegen een heuvel met heel veel trappen. Bij de ' hoofdtempel' is een ceremonie bezig waar mensen offers brengen, een priester wijwater sprenkelt en muziek wordt gemaakt. De mensen zijn gekleed in wit en geel, de gebruikelijke kleuren bij een ceremonie. De offers worden na de ceremonie weer mee terug naar het eigen dorp genomen zodat de mensen die niet in staat waren hier bij aanwezig te zijn toch via de offers mee vieren. De witte kleur staat voor zuiverheid/reinheid/netheid en geel voor rust en vrede. Het is heel indrukwekkend om dit van een afstandje te mogen bekijken. Naast de moedertempel zijn er nog heel veel familietempels. Die zijn niet publiekelijk open, alleen voor de familie waarvan de tempel is. We lopen tot boven aan zodat we een beetje overzicht krijgen van het complex en de bergen er achter. Daarna beginnen we aan de afdaling en legt Tari verder uit wat we zien en wat de betekenis ervan is. Na een uur zijn we terug bij de auto, levert Erik de sarong weer in en wordt onze chauffeur weer wakker.

Tari vraagt of we al willen lunchen en als we ja zeggen, worden we naar een restaurant gebracht met een schitterend uitzicht op rijstvelden, palmbomen en hoge bergen. Als we vragen om de menukaart wijst de ober ons op het buffet. Het is wel of niet het buffet, iets anders eten kan niet. Geen probleem, we proeven van alles. Bij de toetjes staat een schaal met zwarte rijst en de mevrouw erachter vraagt of ik daar wat van wil. Ik heb geen idee hoe het smaakt en vraag of het pittig is. Ze zegt van niet, het is zoet en er moet nog gemalen kokos op en palmsuiker. Ik probeer het en het is erg lekker maar het ziet er niet uit. Als we klaar zijn en hebben afgerekend lopen we naar buiten en daar hangt een vliegende hond. Ja echt, geen typefout, een vliegende hond hangt aan een paal. Het is een xxl-uitvoering van een vleermuis, we hebben er nog nooit een gezien. Ze worden hier gehouden als huisdier....

We hadden gevraagd om een route langs rijstvelden en via een apenbos. In plaats daarvan rijden we naar een eco-koffie-plantage. Dit was wat de gids had begrepen of had bedoeld. Wij dachten we drinken ergens een kop koffie maar we maken een rondje langs koffiestruiken en verschillende fruitbomen worden aangewezen (cacao, guave, papaya, passievrucht, mango). Dan komen we bij drie kooien met Civet katten en mogen we hun poep bekijken!! Het dieet van deze wilde kat (al leeft die hier in een kooi) bestaat uit fruit en rijpe koffiebonen. De koffiebonen worden heel weer uitgepoept, afgespoeld, geroosterd, gepeld en gemalen. En dan heb je de allerduurste koffie ter wereld: Luwak koffie. Ik mag ook even mee roeren in de pan voor het roosteren en hoor dat een pond koffie een uur geroosterd wordt. Allemaal nog handwerk.

We worden uitgenodigd om te gaan zitten en even later worden ons een hele serie kleine glazen gebracht met verschillende smaken koffie en thee. We mogen gratis alles proeven, alleen als we Luwak koffie willen moeten we daar 50.000 rupiah per kopje (€3,50) voor betalen. Er is informatie bij met uitleg over de geneeskrachtige werking van de diverse thee smaken en de meesten smaken erg lekker. Nu we de kans krijgen wil Erik de beroemde koffie wel eens proeven en zo krijgt hij een kopje Luwak. Ik heb gefilmd hoe hij de eerste slok neemt en ook hoe hij kijkt nadat hij de eerste slok heeft geproefd. Samengevat: het kopje gaat niet leeg. Ik proef ook een beetje: supersterk maar zonder bittere nasmaak. Er is een winkeltje bij waar ze hun eigen producten verkopen en we kopen wat thee voor thuis maar geen koffie.

Het is 16.00u als we terug zijn bij de auto en de chauffeur weer wakker wordt. We vragen hoe lang het nog rijden is naar Tanah Lot voor de zonsondergang en volgens de chauffeur is dat twee uur. Dat betekent dat we een paar dingen van ons lijstje schrappen: geen apenbos en geen stop bij rijstvelden. Over binnenwegen rijden we naar de kust, een mooie afwisselende route. Net voor zes uur rijden we de parkeerplaats op. Ook hier moeten we betalen voor de toegang en het parkeren. De gids en chauffeur zijn gratis. Het is druk bij dit complex, er zijn al veel mensen die een goede plek zoeken om de zonsondergang te fotograferen of te zien. De tempel staat op een rots in zee en het dak steekt mooi boven de bomen uit. Een dak van een hindoetempel heeft altijd een oneven aantal daken, meestal zijn er meerdere van verschillend aantal en in de hoogste staan de drie altaren (voor Shiva, Vishnu en Brahma).

We gaan op een terras zitten en bestellen wat te drinken. Ondertussen maken we foto's van de steeds verder zakkende zon. We hebben geluk, het is vrij helder met weinig wolken. Om 18.30u. zijn we terug bij de auto en dan begint het laatste stuk van de reis. We krijgen een enquêteformulier en vullen dat in. Tegen 20.00u zijn we terug bij het hotel, moe maar zeer voldaan. Het is de hele dag droog geweest en erg warm. Terug op de kamer zetten we nog een kop thee, bekijken we de foto's en dan is het tijd om vroeg te gaan slapen. Morgen hebben we een inspannende dag en die begint om 8.00u.